Bomenweetjes

Ben jij benieuwd wat jij al weet over bomen? Of wil je de blits maken met jouw bomenkennis op het eerstvolgende feestje? Test je kennis met onderstaande vragen én doe nieuwe interessante weetjes op!

En mocht je trek krijgen in méér bomenkennis, kijk dan eens rond op deze website. Wie weet is traineeship  Bomen in Stedelijke Omgeving wel precies wat jij zoekt!

  • Is sneeuw slecht voor een boom?

    Het sneeuwt, het sneeuwt!  Maar wat vinden onze bomen hier nu eigenlijk van? Vorstresistente bomen kunnen wel tegen een stootje, dus een beetje sneeuw is geen reden tot zorg. Sterker nog: een dunne laag sneeuw isoleert je bomen en beschermt ze tegen de vorst, lekker laten zitten dus!

    Het wordt een heel ander verhaal als het dagenlang flink sneeuwt. Het gewicht van de sneeuw op de takken kan dan zo groot worden, dat de takken door het gewicht gaan hangen. Als dit te lang duurt, is de boom daarna niet meer in staat om zijn oude vorm aan te nemen.

    Dit geldt vooral voor zuilvormige (groenblijvende) hagen en conifeerachtigen zoals dennen waarbij de sneeuw tussen of op de takken valt en er niet vanzelf kan afglijden. In het ergste geval kunnen de takken dan afscheuren. Bij een flink pak sneeuw is het verstandig om de sneeuw van de boom af te schudden. Laat als het kan wel een klein laagje zitten, zodat de boom goed geïsoleerd blijft. Bij naaldbomen kun je de buitenste takken met een touw bij elkaar binden zodat de sneeuw minder goed aan de naalden kan hechten.

  • Wat is de beste tijd om te snoeien?

    Wanneer je een mooie en gezonde boom wil, is regelmatig snoeien erg belangrijk.
    Niet voor niets bestaat er een gezegde die stelt; “snoeien doet bloeien”. Maar wanneer snoei je welke boom?

    Alle snoeiwerken waarbij geen reactiegroei gewenst is, gebeurt bij voorkeur in de zomer, tijdens het groeiseizoen. Dit omdat:

    • De boom dan actief is en snoeiwondes meteen afgegrendeld worden. Op die manier maken belagers geen kans om de boom aan te tasten. Als je snoeiwondes in de winter maakt zullen die pas in het daaropvolgend groeiseizoen afgegrendeld worden,
    • de wondovergroeiing start onmiddellijk,
    • er is minder waterlotvorming (snel groeiende scheuten op de stam of snoeiwondes),
    • bij het uitlichten van de kruin zien we duidelijker waar dit nodig is,
    • wanneer de boom in blad staat krijgen we een beter idee van de conditie van de boom. Zo zijn eventuele problemen beter op te sporen en kunnen we dit meteen aanpakken.
  • Waardoor ontstaat wortelopdruk?

    Je kent het wel, stoepstenen die omhoog worden gedrukt of grote hobbels in het asfalt door boomwortels. Dat kan soms best gevaarlijke situaties opleveren. En ook de boom ondervindt hier hinder van. Maar waar ontstaat deze zogenoemde wortelopdruk door?

    Wortelopdruk ontstaat door een te kleine groeiplaats. Zeker in het verleden was de aandacht voor een passende groeiplaatsinrichting niet heel gebruikelijk. De wortels hebben geen ruimte meer om ondergronds verder te groeien en zoeken een andere weg, want in stedelijk gebied moeten deze boomwortels vaak concurreren met riolering, leidingen en kabels. Wist je dat wortels ondergronds net zoveel ruimte nodig hebben als wat je aan kroonvolume bovengronds ziet?

  • Waarom groeien er weinig bomen in de duinen?

    De reden dat er op het strand, in de eerste duinenrij en zelfs daarachter weinig (hoge) bomen kunnen groeien heeft te maken met 2 zaken. Aan de ene kant bestaat de bodem uit zeer voedingsarme en droge zandkorrels. Voor de boom valt hier weinig te halen en het vocht dat vaak in Nederland wel aanwezig is in de vorm van regen zakt makkelijk weg uit de bovenste laag van het zand. Maar misschien nog wel belangrijker is de zoute zeewind. Kleine zaailingen van loofbomen hebben vaak een groot bladoppervlak (esdoorns). Het zout dat wordt aangevoerd door de wind trekt vocht uit de plant waardoor de bladeren verschrompelen en verbranden. Er zijn gelukkig ook enkele boomsoorten die zich weten te beschermen tegen de zoute wind en het kunnen overleven in deze moeilijke omstandigheden.

  • Hoe hol mag een boom zijn?

    Je zou denken dat een gezonde boomstam massief is van binnen, maar dat hoeft niet altijd. Boomexperts kunnen de holle ruimte van een boom controleren met speciale meetapparatuur, om zo te bepalen of deze gezond en veilig genoeg is om te blijven staan. Wanneer een (stads)boom te hol is, wordt er vaak geadviseerd om deze te vellen (kappen). Maar wat is te hol? De stelregel is dat een boom een holle ruimte van maximaal 75% mag hebben om nog veilig te kunnen staan in de openbare ruimte.

  • Weet jij wat kandelaren is?

    Nog zo’n gekke bomenterm: kandelaren. Wat dat is? Kandelaren is een snoeitechniek waarbij de takken van een boom worden ingenomen met 50 tot 75% van de taklengte. De dan kale boom krijgt zo het uiterlijk van, jawel, een kandelaar.

    Een variant op deze snoeitechniek is het kandelaberen. Bij deze techniek worden de takken van een boom ingenomen met 35 tot 50% van de taklengte.

  • Heeft Nederland een 'nationale' boom?

    Voor zover wij weten is er geen nationale Nederlandse boomsoort bekend. In Nederland is de associatie met het koningshuis snel gemaakt, dus als we oranje vertalen naar een sinaasappelboom dan slaan we de plank waarschijnlijk mis. De Koningslinde komt al dichter in de buurt. Een mooie boom die op centrale plekken in steden en dorpen al generaties lang wordt aangeplant, vaak met een bijzonder hekwerk daarbij ontworpen. Huwelijken en geboortes binnen het koningshuis zijn altijd een feestelijke reden om door heel Nederland ineens bomen (vaak lindes) aan te planten.

    Maar de echte nationale boom zou eigenlijk de iep moeten zijn. Een land dat meer dan voor de helft onder water ligt en deels uit de zee is ontstaan, heeft een boomsoort nodig die zich in deze zware omstandigheden prima moet kunnen te redden. De (Hollandse) iep kan dat met gemak. En voor de zandgronden hebben we zijn collega beschikbaar: de fladderiep.

  • Wonen in een Hortus, kan dat?

    Het woord Hortus betekent in het Latijn tuin. De meeste hortussen in Nederland worden gebruikt voor wetenschappelijke doeleinden, bijvoorbeeld voor het bestuderen van planten. Maar kun je in zo’n tuin voor plantkundig onderzoek ook wonen? Het antwoord is ja! De gemeente Almere gaat een hele nieuwe wijk bouwen die de naam Hortus krijgt, en met een reden. Van 14 april tot en met 9 oktober 2022 opent Almere de Floriade Expo, een gigantische wereldtuinbouwtentoonstelling. Een groot deel van het Floriadeterrein is ingericht als Hortus. En daar zijn op alfabetische volgorde bomen, struiken en planten aangeplant. Na afloop van de Floriade Expo wordt het terrein doorontwikkeld tot een groene en gezonde stadswijk. Je kunt dus straks gaan wonen in een echte Hortus!

  • Past in elke tuin een boom?

    Ja in elke tuin past een boom. Soms zie je berkenzaadjes spontaan kiemen in een dakgoot of op een schoorsteen van een gebouw. En als dat mogelijk is dan kan een boom letterlijk in elke tuin groeien. Op een balkon kun je potten neerzetten en zaadjes planten. Ze blijven dan kleiner dan in een tuin, maar je hebt wel een boom! (Vergeet ze alleen niet zo nu en dan water te geven). In een postzegeltuintje kun je ook denken aan Bonsaii achtige bomen of kleine struiken/ boomvormers. Een Japanse esdoorn kan heel klein blijven, maar ook een pindakaasboom wordt niet heel groot. Voor een gewone voor- of achtertuin zijn een enorm scala van sierboompjes, leibomen en vormbomen zichtbaar. En in elke grote tuin hoort natuurlijk ook een grote boom!

  • Oh Dennenboom, Oh Dennenboom

    Wist je dat het liedje Oh Dennenboom eigenlijk een vertaling is uit het Duits? O Tannenbaum O Tannenbaum wat foutief is vertaald naar een den. Maar eigenlijk is het meestal een spar die we in de huiskamer neerzetten en versieren. Wil je het verschil weten tussen een den en een spar? Kijk dan eens goed naar de naalden. Zitten ze in een Duo aan de tak dan is het een Den en zitten de naalden alleen (Solo) aan de tak dan is het een Spar.

  • Wie weet wat voor boom dit is? Staat hij op de kop?

    De boom op de foto is de Baobab boom. De Nederlandse naam is Apenbroodboom. De boomsoort komt voor in warme streken en vooral het eiland Madagaskar staat bekend om de Baobab bomen. Er zijn verschillende soorten bekend waarvan de meeste op dit eiland voorkomen. Ook op het vasteland van Afrika en een enkele plek in Australië is deze boomsoort te vinden. Vaak wordt gezegd dat het bij deze boom lijkt alsof de boom op de kop is geplant en dat de wortels kaal naar boven steken. Echter in het juiste seizoen komen aan deze kale ‘wortelachtige’ takken ook gewoon blaadjes, bloemen en vruchten.

  • Vaak hoor je nog de term boomchirurg, maar is dat nog wel van deze tijd?

    We noemen onze dokters en ziekenhuispersoneel ook niet meer chirurgijnen en heelmeesters. De term boomchirurg is in het bomenvak ook een verouderde term geworden, die nog wel vaak in de volksmond bekend staat. Tegenwoordig leiden we boomspecialisten op, ook wel boomadviseurs of boomonderzoekers. Het diploma wat daarbij hoort na wat jaren ervaring heeft nog een mooiere titel: European Tree Technician (ETT). Ook voor de dames en heren met een kettingzaag is de term boomchirurg niet meer accuraat. Dit zijn de huidige boomverzorgers en ook zij hebben een kwaliteitsdiploma met een mooie titel namelijk: European Tree Workers (ETW).

  • De appel valt niet ver van de boom. Maar welke vruchten dan wel?

    Het is een bekend gezegde, maar boomspecialisten leren dat elke boom zijn eigen vruchten heeft en dat de grootte van deze vruchten nogal wat verschil maakt in verspreiding. De fruitbomen die iedereen in Nederland wel kent zijn de appel- en perenbomen. Zware vruchten die speciaal gekweekt zijn om groot en sappig te zijn. De daadwerkelijke zaadjes of pitjes zijn ondergeschikt geraakt. De wilde appels en peren zijn zeldzaam en zijn vaak al kleiner en zuurder. Als tegenhanger van de zware vruchten zijn er ook veel bomen met super lichte zaden. Wie heeft in de nazomer niet eens de lichte berkenzaadjes vervloekt die door ogenschijnlijk elk ventilatierooster of openstaand wc-raampje naar binnen blijven vliegen. Ook de zaadpluisjes van populieren en wilgen zijn berucht omdat ze kilometers ver door de lucht kunnen vliegen.

  • Wat heeft de bekendste paddenstoel van Nederland met bomen te maken?

    Iedereen kent de paddenstoel met een rode hoed en witte stippen. Er zijn zelfs liedjes over hem gemaakt! Deze paddenstoel die in de herfst vaak overal te vinden is, heet de vliegenzwam. Onder de grond zitten de wortels vast aan bijvoorbeeld boomwortels. Ze werken samen en delen stoffen met elkaar. De paddenstoel krijgt wat suikers van de boom en de boom vraagt mineralen, vocht of bescherming daarvoor terug. Vroeger dacht men dat de vliegenzwam alleen met de berk samenwerkte, maar tegenwoordig weten we dat ze ook gerust een bondje aangaan met eik, beuk of lindebomen.

  • Wat hebben de veiligheid van bomen en de bezorging van cola bij een café met elkaar te maken?

    In 1961 wordt door een medewerker van een bekend frisdrankmerk cola bezorgd bij een café in Amsterdam. Hij moet dit afleveren in de kelder, via een luik in het café. Terwijl het luik openstaat, wil een bezoeker naar het toilet. Hij ziet het open luik over het hoofd en valt erin, met ernstige verwondingen tot gevolg.

    De Hoge Raad oordeelt uiteindelijk in 1965 dat de frisdrankbezorger meer maatregelen had moeten nemen om het ongeval te voorkomen, terwijl tegelijkertijd de bezoeker een deel van de schade zelf moet betalen, omdat hij beter had moeten opletten. Deze uitspraak staat nu bekend als het Kelderluik-arrest en blijkt heel belangrijk te zijn in de rechtspraak rondom aansprakelijkheid bij onrechtmatige daad of nalaten. De criteria om te bepalen of er sprake is van aansprakelijkheid:

    1. Hoe waarschijnlijk is het dat de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid niet in acht worden genomen?
    2. Wat is de kans dat uit de onoplettendheid en onvoorzichtigheid een ongeval ontstaat?
    3. Wat is de ernst van de te verwachten gevolgen?
    4. Hoe bezwaarlijk is het nemen van maatregelen die het ongeval hadden kunnen voorkomen?

    Bij het veilig houden van bomen speelt dit ook een belangrijke rol:

    1. De gebruikers van de openbare ruimte of een bos zullen niet echt letten op de veiligheid van de bomen.
    2. De kans dat een boom omvalt of takken uitbreken die schade veroorzaken is aanwezig als de bomen in kwestie niet voldoende onderhoud hebben gehad.
    3. Als de onderhoudstoestand slecht is, is te verwachten dat de gevolgen van een ongeval ernstig zijn.
    4. Afgewogen moet worden of de te nemen maatregelen om een ongeval te voorkomen opwegen (in geld en inspanning) tegen de kans dat het misgaat.

    Bomen kunnen nooit 100% veilig verklaard worden, want het zijn levende organismen die zich continu ontwikkelen. De boombeheerder probeert de bomen zo veilig mogelijk te krijgen, passend bij de situatie en locatie van de bomen. De moeilijkheid zit in het bepalen wat je wel en niet aan maatregelen treft.

  • Wat is een attentieboom?

    Gekke term wel, attentieboom. Het is geen boom waarbij een eekhoorn op wacht staat. Ook is het geen boom die je bij wijze van attentie aan iemand cadeau kunt doen. Wat het dan wel is? Een attentieboom is een boom waarbij tijdens een inspectie een afwijking of aantasting is gevonden die weliswaar nu (nog) niet tot een veiligheidsrisico voor de omgeving leidt, maar zich in de toekomst wel zo zou kunnen ontwikkelen. Daarom moet een attentieboom jaarlijks worden gecontroleerd, waarbij speciale aandacht besteed wordt aan de ontwikkeling van de geconstateerde afwijking of aantasting.

  • Wat is de oudste boom van Almere?

    De eerste woningen in Almere zijn gebouwd in 1976, maar de oudste boom van Almere is al bijna 100 jaar oud. Hoe dat kan? Daar is en trucje uitgehaald: een oude plataan is verplant van buiten Flevoland naar het Homeruskwartier in Almere Poort.

  • Welke boom kan het best tegen overstromingen?

    Kijk maar eens naar de boomsoorten die in de uiterwaarden van een rivier staan of in moerassig gebied. Wilgen en populieren zijn het bekendst, maar die kunnen maar een korte tijd tegen natte voeten. De zwarte els is een kampioen qua natte voeten. Ook de watercipres (Taxodium) kan goed tegen moerasgebied en maakt als een van de weinige boomsoorten luchtwortels aan om adem te kunnen halen als het water stijgt.

  • Hoe beschermt een boom zich tegen uitdroging in droge zomers?

    Sommige boomsoorten beschermen zich door speciale bladeren. Bijvoorbeeld bladeren met haartjes, met een dikke waslaag of door een super smalle bladvorm. Maar wist je dat bomen bladeren ook kunnen draaien van en naar de zon toe? En als het echt allemaal teveel wordt dan laat de boom een deel van de bladeren gewoon vallen. Als er dan weer wat regen valt, dan maakt hij gewoon weer voor de tweede keer nieuw blad.

  • Wat is de oudste boom van Nederland?

    De oudste boom van Nederland is ook in de laatste jaren veranderd. Vroeger werd algemeen aangenomen dat de linde van Sambeek de oudste boom van het land was. Nu is deze boom ingehaald door tenminste 2 bomen. De eik van kasteel Doornenburg ging er eerst voorbij en nu is bekend geworden dat de linde van Oisterwijk misschien nog wel ouder is. Deze boom wordt nu geschat op een jaar of 633, maar we kunnen er zo maar enkele tientallen jaren naast zitten. Hard bewijs is moeilijk te vinden.

  • Wat is de hoogste boom van Nederland?

    De hoogste boom van Nederland is een Douglasspar (Pseudotsuga menziesii). En deze boom staat in het park naast paleis het Loo in Apeldoorn. De boom telt maar liefst 50,50 hoogtemeters. Vergelijk dat maar eens met een gemiddelde hoogte van een huis met twee verdiepingen (10-12 meter)…

  • Welke boomsoort heeft in Nederland de meeste insecten in zijn ecosysteem?

    De wilg. Alleen al aan insecten is het enorme aantal van 450 gebonden aan deze boomsoort. Naast insecten komen er ook nog vogels, zoogdieren en een enorme hoeveelheid schimmels op de wilg af. De nummer 2 is de eik. Die wint het dan wel weer van de wilg als je het complete ecosysteem meetelt.

  • Wat is de dikste boom van Nederland?

    Tot voor kort stond de Kabouterboom in Beek-Ubbergen bekend als de dikste boom van Nederland. Deze boom groeit alleen niet zo hard meer en er is een concurrent die de Kabouterboom in heeft gehaald. De dikste boom staat nu in een tuin in Brummen (Huize Veldzicht). Het is een mammoetboom van 8,60 meter omtrek.

  • Een inspecteur komt dit geinige beestje tegen op de stam van een es. Wat moet hij doen?

    De Essenprachtkever (Agrilus planipennis) is een mooi beestje. De inspecteur moet zeker een foto nemen. Niet alleen voor de mooi, maar ook omdat deze kever een zogenaamde invasieve exoot is, die als larven gangen in de stam van de boom eet en zo uiteindelijk de boom dood maakt. Door de bewuste boom verder goed te onderzoeken, kan de inspecteur nagaan of er nog meer larven in de boom zitten. De kever moet gevangen worden en de vondst moet gemeld worden bij de boomeigenaar en de NVWA (Nationale Voedsel- en WarenAutoriteit), zodat verdere maatregelen kunnen worden genomen om te zorgen dat de kever zich niet verder kan verspreiden.

  • Zijn schimmels slecht voor de boom?

    We hebben het hier uiteraard niet over de schimmel met hoeven, maar over het micro-organisme. In elke levensfase van een boom zijn er schimmels die op, bij of in de boom groeien. En maar een heel klein deel daarvan is slecht voor de boom, dat zijn de zogenaamde parasieten. Veruit de belangrijkste zijn de schimmels die samen met de boom opgroeien en de boom beschermen tegen droogte en de boom helpen om water en voeding op te nemen. Ook als de boom dood gaat, zorgen de schimmels ervoor dat de boom weer opgenomen wordt in de bodem als voedingsstof voor andere bomen.

  • De gemeente wil een parkeerplaats uitbreiden, ten koste van een monumentale boom. Wat krijgt voorrang?

    De monumentale boom zal op een beschermde bomenlijst staan en mag dus in veel gevallen niet gekapt worden zolang deze niet ziek en gevaarlijk is. Maar de uitbreiding van het parkeerterrein kan zo belangrijk zijn, dat de gemeenteraad een moeilijke keuze te maken heeft. Die keuze is vaak minder zwart-wit dan je zou denken en daar wordt dan ook lang over nagedacht.

  • Ai, een tak uit mijn boom is op de auto van de buurman gevallen. Dat is toch niet mijn schuld?

    Nou… als eigenaar van de boom ben je aansprakelijk voor schade die door jouw boom wordt veroorzaakt, als die schade voorkomen had kunnen worden. Door regelmatig de boom te (laten) controleren en snoeien, kunnen veel ongelukken voorkomen worden. Als blijkt dat je de boom niet genoeg hebt onderhouden, dan kun je aansprakelijk worden gesteld voor de schade.

    De gemeente laat haar bomen ook periodiek controleren en snoeien. Als er iets mis is met een boom, dan worden maatregelen genomen. Om te zien of er iets mis is, heb je in veel gevallen een specifieke opleiding nodig. Zoals Bomen in Stedelijk Gebied!

  • Wat is het grootste organisme van de wereld?

    Nee, het is geen walvis en het is ook geen enorme boom. Het grootste organisme ter wereld is een honingzwam. En dan niet 1 paddenstoel, maar wel het ondergrondse netwerk aan wortels (mycelium). De ouderdom van deze honingzwam in de Amerikaanse staat Oregon wordt geschat op 2400 jaar en de omvang is 8,9 vierkante kilometer groot.

  • Ik wil snel een boom omzagen en vraag daar een vergunning voor aan. Kan ik aan de slag zodra ik de vergunning binnen heb?

    Nee. Als je de kapvergunning binnen hebt, moet je nog 6 weken wachten. Misschien willen je buren nog bezwaar maken tegen het kappen en daar hebben ze 6 weken de tijd voor. En als door een bezwaar een extra procedure gestart wordt, kan het zijn dat je nog langer moet wachten. Daarover krijg je dan een bericht van de gemeente.

  • Het is mei en je heg moet nodig gesnoeid worden. Je denkt dat ergens wel een vogelnest tussen de takken zit. Mag je gaan snoeien?

    In mei leggen veel vogels een ei. Maar ook al is het broedseizoen, dat wil niet automatisch zeggen dat je niet meer mag snoeien. Vogels broeden tegenwoordig het hele jaar door, dus die regels zijn veranderd. Check voordat je gaat snoeien of er inderdaad een nest in de heg zit. Als er bewoning is, kijk dan wat je kunt doen zonder te verstoren. Sla eventueel een deel over, tot het nest weer leeg is.

  • Grote takken van de boom van de buren hangen over je tuin heen. Die mag je gewoon afzagen, toch?

    Nou, nee. Je moet eerst aan je buren vragen of zij de takken willen weghalen en ze dan ook de tijd geven om dat te doen. Als ze het niet doen, mag je wel wat snoeien, maar let op dat je daarbij de boom (en de vorm van de boom) niet beschadigt.

  • Ik ben het niet eens met de manier waarop mijn gemeente de bomen onderhoudt. Hoe kan ik ervoor zorgen dat ze het beter doen?

    De meeste gemeenten werken via een beheerplan en eventueel een beleidsplan, wat al dan niet formeel is vastgesteld. Daarin staat wat de gemeente met haar bomen wil en hoe ze dat doet. Deze plannen staan vaak wel ergens op de gemeentelijke website en anders kun je ze opvragen. Als de gemeente niet volgens haar eigen plannen blijkt te werken, kun je dit aangeven en bezwaar maken. Als je het niet eens bent met een vastgestelde werkwijze, dan moet je wachten tot een nieuw plan door de gemeenteraad moet worden goedgekeurd. Op dat moment kun je bezwaar maken tegen de inhoud van dat plan en mogelijk in gesprek gaan met de gemeente over wat er volgens jou anders zou moeten.

  • De gemeente wil in het centrum een oude boom met slechte gezondheid graag behouden als ecologische boom, omdat de boom nog wel natuurwaarden heeft. Ze willen daarvoor alle zijtakken zoveel mogelijk verwijderen en alleen de stam laten staan. Mag dat?

    Als de boom op een plek staat waar het geen gevaar oplevert als de stam afbreekt of de boom omvalt, dan zou het kunnen. In een stads- of dorpscentrum is daar vaak de ruimte niet voor, dus dat moet goed bekeken worden. Voor de veiligheid zou er nog een hekje om de plantplaats heen gezet kunnen worden.